หอเฉลิมรัฐสีมาคุณากร เป็นหอเฉลิมพระเกียรติ ซึ่ง รร.จปร. น้อมเกล้าฯ จัดถวายเพื่อเฉลิมพระเกียรติ พลเอกหญิง สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี เนื่องในวโรกาสทรงเจริญพระชนมายุ 48 พรรษา 2 เมษายน 2546
ประวัติความเป็นมา
หอเฉลิมรัฐสีมาคุณากรแต่เดิมเป็นห้องนิทรรศการชั่วคราวสำหรับจัดแสดงพระรูปพระราชกรณียกิจใน "ทูลกระหม่อมอาจารย์" พลเอกหญิง สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี ที่ทรงปฏิบัติ ณ รร.จปร. และพื้นที่นครนายก ซึ่งบางส่วนเคยจัดแสดงแล้ว เมื่อครั้งเสด็จฯ ทรงเปิดอาคารกองวิชาประวัติศาสตร์ 26 ธันวาคม 2536 ต่อมาในปี 2544 พลโทสมชาย อุบลเดชประชารักษ์ ผู้บัญชาการ รร.จปร. ขณะนั้น ให้ปรับปรุงเป็นหอเฉลิมพระเกียรติสำหรับจัดแสดงพระรูปและสิ่งของต่างๆ เกี่ยวกับพระราชกรณียกิจ เพื่อเทิดพระเกียรติและเผยแพร่พระมหากรุณาธิคุณที่มีต่อ รร.จปร. และพสกนิกรจังหวัดนครนายก การปรับปรุงและการจัดแสดงมาแล้วเสร็จในขณะที่พลโทชาตรี ศิรศรัณย์ ดำรงตำแหน่งผู้บัญชาการ รร.จปร.
พระราชทานนาม และเสด็จฯ ทรงเปิด "หอเฉลิมรัฐสีมาคุณากร"
ในระหว่างดำเนินการปรับปรุง ทูลกระหม่อมอาจารย์ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานชื่อหอเฉลิมพระเกียรตินี้ว่า "หอเฉลิมรัฐสีมาคุณากร" ซึ่งประกอบขึ้นจากสร้อยพระนาม โดยมีความหมายว่า "หอแห่งการสรรเสริญผู้สร้างคุณความดีแก่ประเทศชาติ" และพระราชทานพระราชานุญาตให้อัญเชิญพระนามาภิไธย "สธ" ประดิษฐานที่ป้ายชื่อ อีกทั้งทรงพระมหากรุณาธิคุณเสด็จฯ ทรงเปิดหอเฉลิมรัฐสีมาคุณากรเมื่อ 5 สิงหาคม 2545
แนวคิดหลักของการจัดแสดง
หอเฉลิมรัฐสีมาคุณากรมุ่งสื่อแสดงว่า พระราชกรณียกิจที่ทูลกระหม่อมอาจารย์ทรงปฏิบัติ ณ รร.จปร. นับแต่พุทธศักราช 2523 สืบมาจนถึงปัจจุบันได้มีส่วนก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงและการพัฒนา รร.จปร. ด้านต่างๆ ไม่โดยทางตรงก็ทางอ้อม เปรียบเสมือนทรงรับช่วงพระราชกรณียกิจที่พระมหากษัตริย์และพระบรมวงศานุวงศ์พระองค์ต่างๆ เคยทรงปฏิบัติไว้ ประดุจทรงเป็นสะพานเชื่อมอดีตกับปัจจุบัน เพื่อทอดยาวสู่อนาคตต่อไป นอกจากนั้นยังมุ่งแสดงพระราชกรณียกิจด้านการพัฒนาในพื้นที่จังหวัดนครนายกอีกด้วย
เนื้อหาการจัดแสดง
การจัดแสดงภายในหอเฉลิมรัฐสีมาคุณากรนั้น แบ่งเป็น 3 ส่วน ส่วนที่หนึ่ง (ส่วน A) เน้นพระราชกรณียกิจที่ทูลกระหม่อมอาจารย์ทรงปฏิบัติตลอดระยะเวลากว่า 20 ปี ณ รร.จปร. เช่น การทรงสอนและบริหาร โดยอัญเชิญพระรูป และสิ่งของส่วนพระองค์มาจัดแสดงส่วนหนึ่ง อีกส่วนหนึ่งเป็นผลงานทางวิชาการต่างๆ ของกองวิชาประวัติศาสตร์ที่ทรงส่งเสริมและสนับสนุนให้ดำเนินการ
ส่วนที่สอง (ส่วน B) จัดแสดงสิ่งของ ซึ่งแยกเป็น 2 ประเภท ประเภทแรกคือ สิ่งของที่ทูลกระหม่อมอาจารย์พระราชทานแก่กองวิชาประวัติศาสตร์ ประกอบด้วยสิ่งของบางรายการที่มีทูลเกล้าฯ ถวายในการเสด็จฯ นำ นนร. ทัศนศึกษา และสิ่งของที่มีผู้ทูลเกล้าฯ ถวายในวาระอื่นๆ ประเภทที่สองคือ สิ่งของบางรายการที่มีผู้มอบให้กองวิชาประวัติศาสตร์
ส่วนที่สาม (ส่วน C) แสดงพระรูปและสิ่งของเพื่อแสดงให้เห็นว่า พระราชดำริที่กว้างไกล และพระราชกรณียกิจที่ไม่ได้ขีดวงจำกัดเพียงภายในรั้ว รร.จปร. ก่อให้เกิดการศึกษาวิจัยพื้นที่จังหวัดนครนายกอย่างเป็นระบบ และมีส่วนช่วยขยายการพัฒนาออกไปยังชุมชนภายนอก และก่อให้เกิดโครงการพัฒนาพื้นที่จังหวัดนครนายกด้านต่างๆ โดยเฉพาะอย่างยิ่งด้านการศึกษา
